Heteroprzeszczepy nowotworów pacjentów i mysie awatary w badaniach onkologicznych

Prelegent: lek. wet. Magdalena Cybulska

Badania przedkliniczne, wykorzystujące zwierzęta laboratoryjne jako modele chorób nowotworowych, stanowią zasadniczy etap opracowywania nowych leków onkologicznych. Odgrywają ważną rolę na wielu polach: w badaniach nad molekularnymi mechanizmami nowotworzenia, selekcji czynników o potencjalnym działaniu przeciwnowotworowym, poszukiwaniu markerów skuteczności leczenia. Ułatwiają też opracowywanie strategii postępowania w leczeniu skojarzonym. Ponadto zwierzęta laboratoryjne dają możliwość projektowania terapii personalizowanych poprzez tworzenie tzw. awatarów z ich użyciem.

W badaniach przedklinicznych myszy laboratoryjne są najczęściej wybieranym gatunkiem zwierząt, ze względu na dobrze poznany genom, dostępność jednorodnych szczepów wsobnych, możliwość wprowadzania modyfikacji genetycznych, a także łatwą obsługę i stosunkowo niedrogie utrzymanie. Niestety, każdy z już dostępnych modeli chorób nowotworowych cechuje się szeregiem ograniczeń, niezależnie od tego, czy modele te powstają na bazie doboru zwierząt pod kątem pożądanych cech, wprowadzania modyfikacji genetycznych czy poprzez wykonywanie przeszczepów komórek nowotworowych. W efekcie około 90 proc. leków, które dają dobre wyniki w badaniach przedklinicznych, nie wykazuje oczekiwanej skuteczności u pacjentów. Dlatego do najchętniej wybieranych na świecie należą obecnie mysie modele chorób nowotworowych, bazujące na przeszczepach guzów, pochodzących bezpośrednio od pacjentów. Modele te sukcesywnie wypierają łatwiejsze do uzyskania, ale mniej doskonałe przeszczepy z hodowanych pozaustrojowo linii komórkowych. Powstające w ten sposób guzy nowotworowe bardziej przypominają te rozwijające się w organizmie ludzkim, ponieważ charakteryzują się większą różnorodnością tworzących je komórek, zarówno na poziomie mikroskopowym, jak i molekularnym. Ma to szczególne znaczenie w testowaniu leków o działaniu celowanym, czyli ukierunkowanych na konkretne cele molekularne.

Aby jak najpełniej odzwierciedlić wzrost nowotworu w organizmie ludzkim i – co za tym idzie – by wyniki badań przedklinicznych trafniej przewidywały późniejsze wyniki badań klinicznych, konieczne jest nieustanne dążenie do udoskonalania narzędzi, wykorzystywanych w badaniach przedklinicznych. Obecnie w Zakładzie Genetyki w Centrum Onkologii – Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie opracowujemy bank heteroprzeszczepów tkanek, pochodzących od pacjentów. Dzięki współpracy pomiędzy częścią naukową Instytutu a klinikami, utworzonych zostało ponad 20 heteroprzeszczepów raka jelita grubego; przeszczepów stabilnych i na bieżąco charakteryzowanych pod względem histologicznym oraz molekularnym. Guzy te są utrzymywane w ciałach myszy lub zabankowane w ciekłym azocie. Trwają również prace nad opracowaniem modeli innych typów nowotworów, przede wszystkim mięsaków, czerniaków oraz raków płuc i pęcherza moczowego. To nieustannie rozwijający się bank, będący pierwszym tego typu przedsięwzięciem w kraju i może znacząco zwiększyć możliwości wykonywania badań przedklinicznych w Polsce. Można się spodziewać, że wyniki tych badań będą miały dobre przełożenie na późniejsze wyniki badań klinicznych.